57. Zarządzanie ryzykiem koncentracji kredytowej w grupie kapitałowej

Grupa Kapitałowa definiuje ryzyko koncentracji kredytowej jako ryzyko wynikające z istotnego zaangażowania wobec pojedynczych klientów lub grup powiązanych klientów, których zdolność spłaty zadłużenia zależna jest od wspólnego czynnika ryzyka. Grupa Kapitałowa analizuje ryzyko koncentracji m.in. wobec:

• największych podmiotów (klientów),
• największych grup powiązanych klientów,
• branż,
• regionów geograficznych,
• walut,
• ekspozycji zabezpieczonych hipotecznie.

Celem zarządzania ryzykiem koncentracji jest zapewnienie bezpiecznej struktury portfela kredytowego poprzez ograniczanie zagrożeń wynikających z nadmiernych koncentracji z tytułu ekspozycji, charakteryzujących się potencjałem do generowania istotnych strat w Grupie Kapitałowej.

Grupa Kapitałowa dokonuje pomiaru i oceny ryzyka koncentracji przez badanie rzeczywistego łącznego zaangażowania wobec klienta lub grupy powiązanych klientów oraz rzeczywistego łącznego zaangażowania w poszczególne grupy portfeli kredytowych.

Rzeczywiste zaangażowanie Grupy Kapitałowej jest rozumiane zgodnie z definicją ekspozycji określonej w rozporządzeniu CRR, która oznacza wszystkie pozycje aktywów lub pozycje pozabilansowe, w tym ekspozycje w portfelach bankowym i handlowym oraz pośrednie ekspozycje wynikające ze stosowanych zabezpieczeń.

Identyfikacja ryzyka koncentracji polega na rozpoznaniu czynników, które mogą wpływać na jego powstanie lub zmianę wysokości zaangażowania Grupy Kapitałowej, w tym potencjalnych czynników ryzyka wynikających np. z planowanej działalności Grupy Kapitałowej. W procesie identyfikacji ryzyka koncentracji Grupa Kapitałowa:

• rozpoznaje i aktualizuje strukturę grupy powiązanych klientów,
• agreguje ekspozycje wobec klienta lub grup klientów powiązanych,
• stosuje wyłączenia spod regulacyjnych limitów dużych ekspozycji, w zakresie zgodnym z Rozporządzeniem CRR Poziom tolerancji Grupy Kapitałowej na ryzyko koncentracji określają:
• zewnętrzne limity nadzorcze wynikające z art. 395 rozporządzenia CRR oraz z art. 79a Prawa bankowego,
• wewnętrzne limity Grupy Kapitałowej:
  • strategiczne limity tolerancji na ryzyko koncentracji,
  • limity określające apetyt na ryzyko koncentracji.

W pomiarze ryzyka koncentracji Grupa Kapitałowe wykorzystuje:

• wskaźnik koncentracji zaangażowania Grupy Kapitałowej wobec klienta lub grup powiązanych klientów w relacji do wartości uznanego kapitału Grupy Kapitałowej;
• wskaźniki oceniające stopień dywersyfikacji (np. wskaźnik Herfindahla Hirschmanna),
• współczynnik Giniego,
• graficzne miary koncentracji portfela (krzywa koncentracji Lorenza).

W ramach pomiaru ryzyka koncentracji i oceny wpływu czynników z otoczenia wewnętrznego  i zewnętrznego Banku na ryzyko koncentracji przeprowadza testy warunków skrajnych na ryzyko koncentracji podmiotowej dużych ekspozycji.

Grupa Kapitałowa monitoruje ryzyko koncentracji na poziomie:

• jednostkowym poprzez weryfikację wskaźnika koncentracji zaangażowań wobec klienta lub grupy klientów powiązanych każdorazowo przed wystąpieniem z wnioskiem o podjęcie decyzji o udzielenie finansowania albo zwiększenie kwoty zaangażowania oraz przed podjęciem innych działań powodujących zwiększenie zaangażowania Banku z innych tytułów,
• systemowym, poprzez:
  • codzienną kontrolę przestrzegania zewnętrznego limitu koncentracji oraz identyfikację dużych ekspozycji,
  • miesięczną kontrolę limitu wynikającego z art. 79a Prawa bankowego,
  • miesięczną lub kwartalną kontrolę przestrzegania wewnętrznych limitów Grupy Kapitałowej na ryzyko koncentracji,
  • monitorowanie wskaźników wczesnego ostrzegania w zakresie koncentracji,

Grupa Kapitałowa prognozuje zmiany poziomu ryzyka koncentracji w ramach analiz i przeglądu limitów wewnętrznych i polityki zarządzania ryzykiem koncentracji oraz w procesie przeprowadzania testów warunków skrajnych na ryzyko koncentracji.

Grupa Kapitałowa przeprowadza testy warunków skrajnych badające np. wpływ czynników makroekonomicznych na indywidualne koncentracje, wpływ skutków decyzji innych uczestników rynku finansowego, decyzji o fuzji klientów, zależności od innych ryzyk, np. od ryzyka walutowego, które mogą przyczyniać się do materializacji ryzyka koncentracji oraz wpływ innych czynników z otoczenia wewnętrznego i zewnętrznego na ryzyko koncentracji.

Ryzyko koncentracji jest elementem kompleksowych testów warunków skrajnych, które umożliwiają ocenę prognozowanego wpływu skorelowanych ze sobą czynników ryzyka kredytowego, stopy procentowej, walutowego, operacyjnego, płynności i ryzyka koncentracji na poziom oczekiwanej straty kredytowej Grupy Kapitałowej.

Raporty dotyczące ryzyka koncentracji opracowywane są w trybie dziennym, miesięcznym oraz kwartalnym.

Raportowanie ryzyka koncentracji obejmuje cykliczne informowanie – w okresach miesięcznych lub kwartalnych – właściwych organów Banku o skali narażenia na ryzyko koncentracji, które w efekcie może doprowadzić do istotnej zmiany profilu ryzyka Banku, w tym w szczególności w zakresie:

• wykorzystania limitów określających apetyt na ryzyko i ich ewentualnych przekroczeniach,
• wskaźników wczesnego ostrzegania,
• wyników analizy testów warunków skrajnych,
• portfelowego ryzyka koncentracji oraz koncentracji największych zaangażowań Grupy Kapitałowej i przestrzegania norm koncentracji wynikających z ustawy Prawo bankowe.

Celem działań zarządczych jest kształtowanie i optymalizacja procesu zarządzania ryzykiem koncentracji oraz poziomu ryzyka koncentracji w Grupie Kapitałowej (zapobieganie nadmiernym koncentracjom).

Działania zarządcze obejmują w szczególności:

• wydawanie przepisów wewnętrznych Banku regulujących proces zarządzania ryzykiem koncentracji, wskazujących poziom tolerancji na ryzyko koncentracji, ustalających wysokości limitów i wartości progowych,
• wydawanie zaleceń, wytycznych postępowania, wyjaśnień i interpretacji przepisów wewnętrznych,
• podejmowanie decyzji dotyczących akceptowalnego poziomu ryzyka koncentracji, w tym w szczególności decyzji ustalających wartości progowe limitów odwzorowujących apetyt na ryzyko koncentracji,
• opracowywanie i udoskonalenie narzędzi umożliwiających utrzymanie poziomu ryzyka koncentracji w granicach akceptowanych przez Bank,
• opracowywanie i udoskonalanie metod oceny ryzyka koncentracji uwzględniających zmienność sytuacji makroekonomicznej, w tym kryzysy na rynkach zagranicznych i krajowym oraz zmienność otoczenia regulacyjnego,
• rozwijanie i doskonalenie narzędzi informatycznego wsparcia zarządzania ryzykiem koncentracji.

Ustawa Prawo bankowe określa limity maksymalnego zaangażowania Banku, mające przełożenie na Grupę Kapitałową. Ryzyko koncentracji zaangażowań wobec pojedynczych klientów oraz grup powiązanych klientów monitorowane jest zgodnie z rozporządzeniem CRR, zgodnie z którym Grupa Kapitałowa nie przyjmuje na siebie ekspozycji wobec klienta lub grupy powiązanych klientów, której wartość przekracza 25% wartości jego uznanego kapitału.

Na 31 grudnia 2019 roku oraz 31 grudnia 2018 roku limity koncentracji nie były przekroczone. Na 31 grudnia 2019 roku największe zaangażowanie wobec pojedynczego podmiotu wyniosło 9,62% uznanego kapitału skonsolidowanego (na 31 grudnia 2018 roku 7,55%).

Zaangażowanie Grupy Kapitałowej wobec 20 największych klientów niebankowych*:

Największa koncentracja zaangażowania Grupy Kapitałowej w grupę kapitałową kredytobiorców wynosiła 1,42% portfela kredytowego Grupy Kapitałowej (na 31 grudnia 2018 roku 1,24%).

Na 31 grudnia 2019 roku i 31 grudnia 2018 roku największa koncentracja zaangażowania Grupy Kapitałowej wyniosła odpowiednio: 11,7% i 9,7% uznanego kapitału skonsolidowanego.

Zaangażowanie Grupy Kapitałowej wobec 5 największych grup kapitałowych^*:

W strukturze zaangażowania branżowego Grupy Kapitałowej dominują podmioty działające w sekcji „Działalność finansowa i ubezpieczeniowa” oraz „Przetwórstwo przemysłowe”. Zaangażowanie Grupy Kapitałowej w te branże stanowią około 32% całego portfela branżowego.

Portfel kredytowy Grupy Kapitałowej jest zdywersyfikowany pod względem koncentracji geograficznej.

Struktura portfela kredytowego według regionów geograficznych rozróżniana jest w Grupie Kapitałowej ze względu na obszar klienta Banku – odrębna jest dla Obszaru Rynku Detalicznego (ORD), odrębna dla Obszaru Bankowości Korporacyjnej i Inwestycyjnej (OKI).

W 2019 roku największa koncentracja portfela kredytowego ORD występuje w regionie warszawskim i katowickim – regiony te koncentrują 27% portfela ORD (na 31 grudnia 2018 roku: 27%).

W 2019 roku największa koncentracja portfela kredytowego OKI występuje w makroregionie centralnym – 45% portfela OKI.

Na 31 grudnia 2019 roku udział ekspozycji w walutach wymienialnych innych niż PLN w całym portfelu Grupy Kapitałowej wyniósł 18% i obniżył się w porównaniu do 2018 roku.

Największą część zaangażowania walutowego Grupy Kapitałowej stanowią ekspozycje w CHF, ich udział w portfelu walutowym Banku stanowił na koniec 2019 roku około 46% (na 31 grudnia 2018 roku: 52%). Obserwowany jest wzrost kredytów w EUR, ich udział wzrósł na koniec 2019 roku do 45% portfela walutowego (z 42% na koniec 2018 roku).

Grupa Kapitałowa analizuje strukturę portfela kredytów mieszkaniowych względem poziomów LTV. Na koniec 2019 roku, tak jak w 2018 roku, największa koncentracja występuje w przedziale LTV 61% – 80%.

Średnie LTV portfela kredytów mieszkaniowych wyniosło na 31 grudnia 2019 roku 55,32%, a na 31 grudnia 2018 roku 59,22%.