3.5. Zasady klasyfikacji instrumentów finansowych
Grupa Kapitałowa klasyfikuje aktywa finansowe do jednej z następujących kategorii:
- wyceniane według zamortyzowanego kosztu,
- wyceniane do wartości godziwej przez inne dochody całkowite,
- wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat.
2019
Grupa Kapitałowa klasyfikuje zobowiązania finansowe do jednej z następujących kategorii:
- wyceniane według zamortyzowanego kosztu,
- wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat.
Klasyfikacja aktywów finansowych w dniu nabycia lub powstania zależy od modelu biznesowego przyjętego przez Grupę Kapitałową do zarządzania daną grupą aktywów oraz od charakterystyki umownych przepływów pieniężnych wynikających z pojedynczego aktywa lub grupy aktywów. Grupa Kapitałowa wyodrębnia następujące modele biznesowe:
Model, w którym powstałe lub nabyte aktywa finansowe są utrzymywane w celu pozyskiwania korzyści z umownych przepływów pieniężnych – model typowy dla działalności kredytowej.
Model, w którym aktywa finansowe po powstaniu lub nabyciu są utrzymywane w celu pozyskiwania korzyści z umownych przepływów pieniężnych, ale mogą być również sprzedawane – często i w transakcjach o wysokim wolumenie – model typowy dla działalności zarządzania płynnością.
Inny niż model „utrzymywane dla przepływów pieniężnych” oraz „utrzymywane dla przepływów pieniężnych i na sprzedaż”.
Klasyfikacji instrumentów finansowych dokonano na moment zastosowania MSSF 9 po raz pierwszy, czyli na 1 stycznia 2018 roku, a po tej dacie dokonuje się w momencie ujęcia instrumentu lub jego istotnej modyfikacji. Zmiana klasyfikacji aktywów finansowych może wynikać ze zmiany modelu biznesowego.
| Aktywa finansowe | Klasyfikacja i ocena |
|---|---|
| Kasa, środki w Banku Centralnym | wyceniane według zamortyzowanego kosztu |
| Należności od banków | wyceniane według zamortyzowanego kosztu |
| Pochodne instrumenty zabezpieczające | nieprzeznaczone do obrotu wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat lub przez inne dochody całkowite |
| Pozostałe instrumenty pochodne | przeznaczone do obrotu – wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat |
| Papiery wartościowe | przeznaczone do obrotu – wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat |
| nieprzeznaczone do obrotu wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat | |
| wyceniane do wartości godziwej przez inne dochody całkowite | |
| wyceniane według zamortyzowanego kosztu | |
| Kredyty i pożyczki udzielone klientom | nieprzeznaczone do obrotu wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat |
| wyceniane do wartości godziwej przez inne dochody całkowite | |
| wyceniane według zamortyzowanego kosztu | |
| Inne aktywa finansowe | wyceniane według zamortyzowanego kosztu |
| Zobowiązania finansowe | Klasyfikacja i wycena |
|---|---|
| Zobowiązania wobec Banku Centralnego | wyceniane według zamortyzowanego kosztu |
| Zobowiązania wobec banków | wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat |
| wyceniane według zamortyzowanego kosztu | |
| Pochodne instrumenty zabezpieczające | wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat lub przez inne dochody całkowite |
| Pozostałe instrumenty pochodne | wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat |
| Zobowiązania wobec klientów | wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat |
| wyceniane według zamortyzowanego kosztu | |
| Zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych | wyceniane według zamortyzowanego kosztu |
| Zobowiązania podporządkowane | wyceniane według zamortyzowanego kosztu |
| Pozostałe zobowiązania finansowe | wyceniane według zamortyzowanego kosztu |
Model biznesowy
Określenie/wyznaczenie modelu biznesowego jest dokonywane przy początkowym ujęciu aktywów finansowych. Przeprowadzane jest na poziomie poszczególnych grup aktywów, w kontekście obszaru działalności, w związku z którą aktywa finansowe powstały lub zostały nabyte i następuje między innymi w oparciu o:
- sposób oceny i raportowania wyników portfela aktywów finansowych,
- sposób zarządzania ryzykiem związanym z tymi aktywami oraz zasad wynagradzania osób zarządzających tymi portfelami.
W modelu biznesowym „utrzymywanie dla przepływów pieniężnych” sprzedaż aktywów jest incydentalna i możliwa do realizacji w przypadku wzrostu poziomu ryzyka kredytowego, zmiany prawa lub regulacji – realizowana w celu utrzymania zakładanego poziomu kapitału regulacyjnego, na zasadach opisanych w strategii zarządzania takimi portfelami lub przy założeniu, iż następuje ona blisko daty zapadalności aktywa, w przypadku spadku ratingu kredytowego poniżej poziomu zakładanego dla danego portfela, istotnej wewnętrznej restrukturyzacji lub przejęcia innego biznesu, realizacji planu kryzysowego lub naprawy oraz innego niedającego się przewidzieć czynnika, na który Grupa Kapitałowa nie ma wpływu.
Ocena charakterystyk wynikających z umowy przepływów pieniężnych
Ocena charakterystyk wynikających z umowy przepływów pieniężnych polega na ustaleniu, poprzez przeprowadzenie testu umownych przepływów pieniężnych (test SPPI, z ang. Solely Payments of Principal and Interest test), czy wynikające z umowy przepływy pieniężne z tego składnika aktywów są jedynie spłatą kwoty głównej i odsetek od kwoty głównej pozostałej do spłaty. Odsetki obejmują zapłatę za wartość pieniądza w czasie, za ryzyko kredytowe związane z kwotą główną pozostałą do spłaty w określonym czasie i za inne podstawowe ryzyka i koszty związane z udzieleniem finansowania, a także marżę zysku.
Charakterystyka wynikająca z umownych przepływów pieniężnych pozostaje bez wpływu na klasyfikację składnika aktywów finansowych, jeśli:
- mogłaby mieć tylko niewielki wpływ na wynikające z umowy przepływy pieniężne z tytułu tego składnika (cecha de minimis),
- nie jest prawdziwa, tj. jeżeli wpływa na wynikające z umowy przepływy pieniężne z tytułu instrumentu tylko w przypadku wystąpienia zdarzenia niezwykle rzadkiego, wyjątkowo nietypowego i bardzo mało prawdopodobnego (cecha non genuine).
W celu dokonania wyżej wymienionego ustalenia uwzględnia się potencjalny wpływ charakterystyki wynikającej z umowy przepływów pieniężnych w każdym okresie sprawozdawczym i łącznie w całym okresie życia instrumentu finansowego.
Test SPPI jest przeprowadzany dla każdego aktywa finansowego w modelu „utrzymywane dla przepływów pieniężnych” lub „utrzymywane dla przepływów pieniężnych i na sprzedaż” na dzień początkowego ujęcia (w tym dla modyfikacji istotnej po ponownym ujęciu aktywa finansowego).
Jeżeli na podstawie oceny jakościowej w ramach testu SPPI nie można ustalić, czy przepływy pieniężne wynikające z umowy stanowią jedynie spłatę kwoty głównej i odsetek, przeprowadzany jest test porównawczy (ocena ilościowa), tzw. test benchmarkowy w celu ustalenia jak różniłyby się (niezdyskontowane) przepływy pieniężne wynikające z umowy od (niezdyskontowanych) przepływów pieniężnych, które powstałyby, gdyby wartość pieniądza w czasie nie została zmieniona (poziom referencyjny przepływów pieniężnych).