65. Adekwatność kapitałowa

Zarządzanie adekwatnością kapitałową to proces mający na celu zapewnienie, iż poziom ryzyka, które Bank oraz Grupa Kapitałowa podejmują w związku z rozwojem działalności biznesowej, może zostać pokryty posiadanym kapitałem, biorąc pod uwagę określony poziom tolerancji na ryzyko oraz horyzont czasowy. Proces zarządzania adekwatnością kapitałową obejmuje w szczególności przestrzeganie obowiązujących regulacji organów nadzoru i kontroli, a także określonego w Banku oraz Grupie Kapitałowej Banku poziomu tolerancji na ryzyko oraz proces planowania kapitałowego, w tym politykę dotyczącą źródeł pozyskiwania kapitału.

Celem zarządzania adekwatnością kapitałową jest utrzymywanie, w sposób ciągły, funduszy własnych na poziomie adekwatnym do skali oraz profilu ryzyka działalności Grupy Kapitałowej.

Zarządzanie adekwatnością kapitałową Grupy Kapitałowej obejmuje:

• określanie oraz realizację pożądanych przez Grupę celów kapitałowych,
• identyfikację i monitorowanie istotnych rodzajów ryzyka,
• pomiar lub szacowanie kapitału wewnętrznego na pokrycie poszczególnych rodzajów ryzyka oraz łącznego kapitału wewnętrznego,
• ustalanie strategicznych limitów tolerancji oraz wartości progowych dla miar adekwatności kapitałowej,
• prognozowanie, monitorowanie oraz raportowanie poziomu i struktury kapitału własnego oraz adekwatności kapitałowej,
• zarządzanie strukturą bilansu pod kątem optymalizacji jakości posiadanych przez Bank funduszy własnych,
• kapitałowe działania awaryjne,
• testy warunków skrajnych,
• planowanie i alokację wymogu w zakresie funduszy własnych oraz kapitału wewnętrznego na obszary biznesowe i segmenty klienta w Banku oraz poszczególne podmioty Grupy Kapitałowej,
• ocenę rentowności obszarów biznesowych i segmentów klienta.

Miarami adekwatności kapitałowej są:

• łączny współczynnik kapitałowy (TCR),
• relacja funduszy własnych do kapitału wewnętrznego,
• współczynnik kapitału podstawowego Tier 1 (CET1),
• współczynnik kapitału Tier 1 (T1),
• wskaźnik dźwigni,
• wskaźnik MREL w relacji do funduszy własnych i zobowiązań ogółem.

Celem monitorowania poziomu miar adekwatności kapitałowej jest określenie stopnia spełniania norm nadzorczych oraz identyfikacja przypadków wymagających uruchomienia kapitałowych działań awaryjnych lub przygotowania planu ochrony kapitału.

Podstawowe regulacje obowiązujące w procesie oceny adekwatności kapitałowej to:,

• ustawa Prawo bankowe,
• rozporządzenie CRR,
• ustawa z 5 sierpnia 2015 roku o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym (z późniejszymi zmianami), (ustawa o nadzorze makroostrożnościowym),
• rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z 6 marca 2018 roku w sprawie systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej, polityki wynagrodzeń oraz szczegółowego sposobu szacowania kapitału wewnętrznego w bankach,
• ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji z dnia 10 czerwca 2016 roku.

Zgodnie z art. 92 rozporządzenia CRR, minimalny poziom współczynników kapitałowych utrzymywanych przez Grupę Kapitałową wynosi:

• łączny współczynnik kapitałowy (TCR) – 8,0%,
• współczynnik kapitału Tier 1 (T1) – 6,0%,
• współczynnik kapitału podstawowego Tier 1 (CET1) – 4,5%.

Zgodnie z ustawą o nadzorze makroostrożnościowym, Grupa Kapitałowa ma obowiązek utrzymywania wymogu połączonego bufora ponad minima określone w art. 92 rozporządzenia CRR, który stanowi sumę obowiązujących buforów, tj.:

• bufora zabezpieczającego, który obowiązuje wszystkie banki. Według stanu na 31 grudnia 2019 roku bufor zabezpieczający wynosił 2,5%.
• bufora antycyklicznego, który nakładany jest w celu ograniczania ryzyka systemowego wynikającego z cyklu kredytowego. Grupa Kapitałowa wylicza wskaźnik bufora antycyklicznego w wartości wyznaczonej przez właściwy organ państwa, w którym Grupa Kapitałowa posiada ekspozycje. Bufor antycykliczny dla ekspozycji kredytowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest równy 0%. Ze względu na fakt, iż Grupa Kapitałowa prowadzi także działalność zagraniczną, specyficzny dla Grupy Kapitałowej poziom bufora antycyklicznego wynosi 0,01%.
• bufora ryzyka systemowego, który służy do zapobiegania i ograniczania długoterminowego ryzyka niecyklicznego lub ryzyka makroostrożnościowego, które może spowodować silne negatywne konsekwencje dla systemu finansowego i gospodarki danego kraju. Według stanu na 31 grudnia 2019 roku bufor ryzyka systemowego wynosił 3% dla ekspozycji na terytorium Rzeczypospolitej polskiej. Ze względu na fakt, iż Grupa Kapitałowa prowadzi także działalność zagraniczną, bufor ryzyka systemowego dla Grupy kapitałowej Banku wynosi 2,88%.
• bufora z tytułu zidentyfikowania Banku jako instytucji o znaczeniu systemowym („O-SII”), który w 2019 roku nie uległ zmianie i wynosi 1% łącznej kwoty ekspozycji na ryzyko obliczonej zgodnie z rozporządzeniem CRR.

Dodatkowo, Grupa Kapitałowa jest zobowiązana utrzymywać fundusze własne na pokrycie dodatkowego wymogu kapitałowego w celu zabezpieczenia ryzyka wynikającego z zabezpieczonych hipoteką walutowych kredytów i pożyczek dla gospodarstw domowych, tzw. domiar kapitałowy. Według stanu na 31 grudnia 2019 roku domiar kapitałowy dla skonsolidowanych współczynników kapitałowych wynosił: dla łącznego współczynnika kapitałowego: 0,36 p.p., dla współczynnika kapitału Tier 1: 0,27 p.p. oraz dla współczynnika kapitału podstawowego Tier 1: 0,20 p.p.

Niezależnie od powyższych, do spełnienia warunków do wypłaty do 100% zysku, Komisja Nadzoru Finansowego ustaliła wymagany narzut z tytułu wrażliwości Banku na niekorzystny scenariusz makroekonomiczny, wynoszący 0,10 p.p.

4 listopada 2019 roku Grupa Kapitałowa otrzymała pismo od Bankowego Funduszu Gwarancyjnego dotyczące planu dojścia do wymogu minimalnego poziomu funduszy własnych i zobowiązań podlegających umorzeniu lub konwersji (MREL). Określona dla Banku na poziomie skonsolidowanym wysokość MREL wynosi 14,376% sumy funduszy własnych i zobowiązań ogółem („TLOF”), co odpowiada 22,807% kwoty ekspozycji na ryzyko („TRE”). Wymóg ten powinien zostać spełniony od 1 stycznia 2023 roku. BFG wskazał ścieżkę dojścia do docelowego poziomu MREL, z której wynika, że na koniec 2019 roku wysokość MREL w relacji do TLOF wynosi 9,316% na poziomie skonsolidowanym, co odpowiada 14,779% TRE. Na 31 grudnia 2019 roku wartość wskaźnika MREL Banku na poziomie skonsolidowanym wyniosła 11,665% w relacji do TLOF oraz 18,419% w relacji do TRE, istotnie przewyższając wskazane przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny poziomy przejściowe.

Poziom adekwatności kapitałowej Grupy Kapitałowej w 2019 roku i w 2018 roku utrzymywał się na bezpiecznym poziomie, istotnie powyżej limitów nadzorczych.

Grupa Kapitałowa wylicza wymogi w zakresie funduszy własnych dla następujących rodzajów ryzyka:

Zgodnie z Rozporządzeniem CRR, na potrzeby adekwatności kapitałowej stosuje się konsolidację ostrożnościową, która, w odróżnieniu od konsolidacji zgodnej z MSSF, obejmuje tylko podmioty zależne spełniające definicję instytucji, instytucji finansowej lub przedsiębiorstwa usług pomocniczych.

Ponadto na podstawie art. 19 ust. 1 Rozporządzenia CRR z konsolidacji ostrożnościowej mogą być wyłączone podmioty, których łączna wartość aktywów i pozycji pozabilansowych jest niższa niż 10 mln EUR.

Pozostałe jednostki zależne niekonsolidowane metodą pełną na potrzeby konsolidacji ostrożnościowej wyceniane są metodą praw własności.

Grupę Kapitałową na potrzeby konsolidacji ostrożnościowej stanowią:

• PKO Bank Polski SA,
• Grupa Kapitałowa PKO Leasing SA,
• PKO BP BANKOWY PTE SA,
• PKO Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA,
• Grupa Kapitałowa KREDOBANK SA,
• PKO Finance AB,
• PKO BP Finat sp. z o.o.,
• PKO Bank Hipoteczny SA,
• Grupa Kapitałowa Bankowe Towarzystwo Kapitałowe SA

Z konsolidacji ostrożnościowej wyłączone są podmioty niefinansowe i ubezpieczeniowe.

Poniższa tabela prezentuje uzgodnienie pozycji sprawozdania z sytuacji finansowej wykorzystywanych do obliczania funduszy własnych z regulacyjnymi funduszami własnymi według stanu na 31 grudnia 2019 roku i 31 grudnia 2018 roku.

W 2019 roku Grupa Kapitałowa wyznaczyła kapitał wewnętrzny zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa:

• rozporządzeniem CRR,
• ustawą Prawo bankowe,
• rozporządzeniem Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 6 marca 2017 roku w sprawie systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej, polityki wynagrodzeń oraz szczegółowego sposobu szacowania kapitału wewnętrznego w bankach,
• ustawą o nadzorze makroostrożnościowym

oraz przepisami wewnętrznymi Banku i Grupy Kapitałowej.

Kapitał wewnętrzny to szacowana kwota kapitału, niezbędna do pokrycia wszystkich istotnych rodzajów ryzyka występujących w działalności Grupy Kapitałowej oraz wpływu zmian otoczenia gospodarczego, uwzględniająca przewidywany poziom ryzyka. Celem szacowania kapitału wewnętrznego jest określenie minimalnego poziomu funduszy własnych zapewniającego bezpieczeństwo działalności przy uwzględnieniu zmian profilu i skali prowadzonej działalności oraz niekorzystnych warunków skrajnych.

Kapitał wewnętrzny na pokrycie istotnych rodzajów ryzyka jest ustalany zgodnie z metodami określonymi w przepisach wewnętrznych.

Wysokość relacji funduszy własnych do kapitału wewnętrznego Grupy Kapitałowej utrzymywała się na poziomie powyżej zarówno limitu ustawowego, jak i wewnętrznego Grupy Kapitałowej.

Grupa Kapitałowa ogłasza w cyklu rocznym informacje dotyczące w szczególności zarządzania ryzykiem oraz adekwatności kapitałowej zgodnie z: rozporządzeniem CRR i aktami wykonawczymi do CRR, wytycznymi Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego, w tym w sprawie wymogów dotyczących ujawniania informacji na mocy części ósmej Rozporządzania CRR („wytyczne EBA”), ustawą o nadzorze makroostrożnościowym, ustawą Prawo bankowe, Rekomendacją H, M i P wydanymi przez Komisję Nadzoru Finansowego, w ramach Raportu „Adekwatność kapitałowa oraz inne informacje podlegające ogłaszaniu Grupy Kapitałowej Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego Spółki Akcyjnej”

Szczegółowe informacje o zakresie ujawnianych informacji, sposobie ich weryfikacji oraz publikacji zawierają Zasady polityki informacyjnej PKO Banku Polskiego SA w zakresie adekwatności kapitałowej oraz innych informacji podlegających ogłaszaniu udostępnione na stronie internetowej Banku (www.pkobp.pl).